Livros
Descarrege no CIRCONTEÚDO - GRATUITAMENTE (liberado em Novembro de 2020); ou diretamente aqui! |
![]() Introdução à pedagogia das atividades circenses VOL 2. Editora Fontoura, Jundiaí, 2010 |
Descarrege no CIRCONTEÚDO - GRATUITAMENTE - (liberado em Novembro de 2020); ou diretamente aqui. |
![]() Artes Circenses no Âmbito Escolar Ed. Unijuí, 2010 |
SILVA, Erminia. Circo-Teatro: Benjamim de Oliveira e a Teatralidade Circense no Brasil. Ed. Altana, 2007 PDF - Resenha - 2022 (2a. edição - ampliada e revisada). Resenha Rev. PONTOURBE |
![]() Respeitável Público… O Circo em Cena FUNARTE, RJ, 2010 |
![]() Segurança no Circo: questão de prioridade Várzea Paulista, Editora Fontoura, 2015. |
Download gratuito em português, inglês, catalão, dinamarquês e espanhol (E-book). Disponível no Blog Educação e Transformação. |
![]() Construção Artesanal de Objetos Circenses Editora Fontoura: Várzea Paulista (2016). Mais. |
BORTOLETO, MAC.; ONTAÑÓN, T.B.; SILVA, E. Resenha publicada em 2020 na Revista Proposições (FE - Unicamp). |
SILVA, Erminia; MELO FILHO, Celso Amâncio. Palhaços Excêntricos Musicais. Editora: Grupo Off-Sina (Produção), 1a ed., 2014. PDF.
|
DE CARVALHO, Daniel; SILVA, Erminia. Circos e Palhaços no Rio de Janeiro: Império. Realização: Lilian Moraes e Richard Riguetti (Grupo OFF-Sina), 1a. ed., 2015. Páginas: 159 |
Escola Pernambucana de Circo - Guia metodológico de suas práticas pedagógicas e técnicas circenses com o circo social. Recife, 2018. Reportagem. |
Cadernos de Resumos - 4. Seminário Internacional de Circo, Campinas - UNICAMP / Ed. Fontoura, dez. 2018. |
WUO, Ana Elvira, BRUM, Daiani. Palhaças na Universidade: pesquisas sobre a palhaçaria feita por mulheres e as práticas feministas em âmbitos acadêmicos, artísticos e sociais. Santa Maria: Editora UFSM; 1ª edição, 2021. |
LOPES, Daniel; SILVA, Erminia. Um Brasil de circos: a produção da linguagem circense do século XIX aos anos de 1930. Acesse gratuitamente. |
Livros digitais - ANAIS - Cadernos de Resumos
- DE BLAS, X. ; BORTOLETO, M. A. C. (organizadores). Libro abierto de circo. WIKI Livros. Projeto coletivo e aberto (Gratuito) iniciado em 2002.
- BORTOLETO, MAC. & SILVA, E. (organizadores) 2019. Caderno de Resumos - 4. Seminário Internacional de Circo. UNICAMP. PDF
Capítulos de livros
- BORTOLETO, M. A. C. Jóvenes latinos y Circo. In: Carles Feixa Pampols (dir.), Laura Porzio & Calorina Recio (coords.). (Org.). Jóvenes latinos en Barcelona: espacio público y cultura urbana. 1ed.Barcelona: Editorial Anthropos, 2006, v. 1, p. 267-274. PDF
- BORTOLETO, M. A. C.; ESCALANTE, O. Acrobacia de solo. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 15-36.
- MALLET, R. D. ; BORTOLETO, M. A. C. . Malabares: bolas. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 37-49.
- BORTOLETO, M. A. C. Rola-rola. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 67-76.
- BORTOLETO, M. A. C.; MALLET, R. D. . Parada de Mãos. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 77-88.
- BORTOLETO, M. A. C.. Perna de Pau. Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 89-104.
- BORTOLETO, M. A. C.; TANAN, D. Acrobacia Coletiva. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 105-120.
- BORTOLETO, M. A. C.; LOPES, D. C. ; MORALES, D. A. . Monociclo. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 121-134.
- CALCA, D. H. ; BORTOLETO, M. A. C. . Tecido. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 135-154.
- CALCA, D. H. ; BORTOLETO, M. A. C. . Trapézio Fixo. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 155-178.
- BORTOLETO, M. A. C.; CARVALHO, G. A. . Báscula. In: Marco Antonio Coelho Bortoleto. (Org.). Introdução à pedagogia das atividades circenses. 1ed. Jundiaí: Fontoura, 2008, v. 1, p. 179-187.
- BORTOLETO, M. A. C. A ginástica e as atividades circenses. In A GINÁSTICA EM QUESTÃO: Corpo e Movimento, de autoria de Ana Angélica Freitas Góis, Roberta Gaio e José Carlos Freitas Batista, Editora Phorte, São Paulo, 2010.
- BORTOLETO, MAC; CLARO, TS.; PINHEIRO, PHG; SERRA, CS. As artes circenses nas aulas de Educação Física. In “Educação Física Escolar – desafios e propostas 2″ (re-edição), organizado por Evando Carlos Moreira e Raquel Stoilov Pereira. Editora Fontoura, Jundiaí, 2010.
- SILVA, E. “A teatralidade circense no Rio de Janeiro no século XIX”. In MARZANO, Andrea & MELO, Victor Andrade de (org.) Vida divertida: histórias do lazer no Rio de Janeiro (1830-1930). Rio de Janeiro: Editora Apicuri, 2010, pp. 125-153. ISBN 9788561022334.
- BORTOLETO, M. A. C.; CELANTE,A. R.. O ensino de atividades circenses no cursode Educação Física: experiências na universidade pública e privada..In: Elizabeth M A Pereira; Gabriela Celani; Dora M. Grassi-Kassisse. (Org.). Inovações curriculares: experiências no ensino superior. 1ed. Campinas - SP: FE - UNICAMP, 2011, v.1, p. 178-190.
- DUPRAT, R. M.. Circo e Colônia de Férias: Possibilidades educativas. In: Debora Alice Machado da Silva. (Org.). Experiências com o Lazer em Colônias de Férias Temática. 1ed.Campinas: Alínea, 2012, v. 1, p. 139-151.
- RIBEIRO, O. C. F. ; BORTOLETO, M. A. C. ; MONTANINI, J. Rua, praça e ponte: os encontros circenses-malabarísticos como uma opção cultural no Brasil. In: PONTES, Ana; SOUSA, Jenny Gil; LOPES, Maria de São Pedro; LOPES, Sara Mónico. (Org.). Animação cultural em contextos iberoamericanos. 1ed.Leria: RIAP, 2014, v. 1, p. 242-253.
- MALLET, R. D. ; ONTAÑÓN, T. B. ; BORTOLETO, M. A. C. Atividades circenses. In: GONZÁLEZ, Fernando Jaime; DARIDO, Suraya Cristina; DE OLIVEIRA, Amauri Aparecido Bássoli (Org.).. (Org.). Ginástica, dança e atividades circenses. 1ed.Maringá: Eduem: Editora da Universidade Estadual de Maringá, 2014, v. 3, p. 119-157.
- LOPES, D.C.; SILVA, E. Trajetórias Circenses: a produção da linguagem circense por membros da família Chiarini na América Latina nos anos de 1829 a 1840. In: Revista Ensaio Geral. Belém: UFPA/ICAQ/Escola de Teatro e Dança, Edição Especial, v. 3, n. 3, 2014, pp. 43-64. ISSN 1984-5197.
- BORTOLETO, M. A. C. The circus on the periphery of the brazilian university. In: SESC - São Paulo. (Org.). Circos - Festival Internacional Sesc de Circo. 1ed.São Paulo: SESC, 2015, v. 1, p. 24-31.
- AVELLAR, Marcela. A INSERÇÃO DO CIRCO NA EDUCAÇÃO FÍSICA DE JOVENS E ADULTOS: REVELANDO PESSOAS, APROXIMANDO DISTÂNCIAS. IN: Walter Roberto Correia e Barbara Muglia-Rodrigues Marcela Avellar. Educação Física no ensino Fundamental, Ed. Fontoura, 2015.
- SILVA, Erminia - Capítulo: “Family-Circus, Theater-Circus: It Is Theatrer in the Circus”. IN: Brazilian Theater, 1970–2010. Essays on History, Politics and Artistic Experimentation. Edited by Eva Paulino Bueno and Robson Corrêa de Camargo. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2015, pp. 126-140. Print ISBN: 978-0-7864-9703-4, Ebook ISBN: 978-1-4766-2024-4.
- BORTOLETO, M. A. C.. Mais arte, mais circo e mais educação: por um corpo mais expressivo. Educação integral no Espírito Santo: contribuição para as artes do corpo e do espaço. 1ed.Vitória - ES: GM Gráfica e editora, 2016, v. 1, p. 103-115. Ver em Research Gate.
- BORTOLETO, M. A. C.; MALLET, R. D. ; TUCUNDUVA, BRUNO BARTH PINTO . Atividades circenses na FEF-UNICAMP: a construção de uma nova área de estudos e pesquisa.. In: BORTOLETO, M. A. C.; ONTAÑÓN, T. B. ; SILVA, E .. (Org.). Circo: horizontes educativos.. 1ed.Campinas - SP: Autores Associados, 2016, v. 1, p. 225-257.
- BORTOLETO, M. A. C.; ONTAÑÓN, T. B. ; MALLET, R. D. ; TUCUNDUVA, B. B. P. O circo na universidade: por uma coerência entre as práticas de ensino, pesquisa e extensão. In: Omar Schneider; Jean Carlos Freitas Gama. (Org.). Educação Física e seus caminhos: programa de educação tutorial. 1ed.Vitória - ES: Virtual Livros, 2017, v. 1, p. 139-160.
- MATEU, M.; BORTOLETO, M. A. C. La lógica interna del circo: rasgos fundamentales. In: João Francisco Magno Ribas. (Org.). Praxiologia Motriz na América Latina – aportes para a didática na Educação Física. 1ed.Ijuí: Unijuí, 2017, v. 1, p. 49-76.
- BORTOLETO, MAC. Um encontro entre o funâmbulo e o praxiólogo: ideias para mestres e discípulos. IN: FERREIRA, LA, RAMOS, GNS. Educação Física Escolar e praxiologia motriz: compreendendo as práticas corporais. Curitiba: CRV, vol. 22, 2017 pp. 55-80.
- CASIMIRO, F. G. ; LEÓN GUZMAN, F. ; BORTOLETO, Marco Antonio Coelho . Kimartop: sistema de entrenamiento de gimnasia acrobática innovador. In: Petrica, J.; Paulo, R.; Mendes, P.; Batista, M. Abordagens sobre o treino desportivo.. In: Petrica, J.; Paulo, R.; Mendes, P.; Batista, M.. (Org.). Abordagens sobre o treino desportivo.. 1ed. Idanha-a-Nova: Sheru S/A, 2018, v. 1, p. 67-76.
- FERNANDES, R. C.; BARRAGÁN, T. O.; BORTOLETO, MAC. CORPOREIDADE: UM CONCEITO MEDIADOR PARA REPENSAR AS RELAÇÕES ENTRE A EDUCAÇÃO FÍSICA E O CIRCO. In: João Paulo Fernandes Soares; Marília Martins Bandeira; Pedro Henrique Berbert de Carvalho.. (Org.). Corpos em Movimento: Imagens, Gêneros e Interculturalidades. 1ed.Curitiba - PR: Appris, 2019, v. 1, p. 82-94.
- BORTOLETO, MAC. Capítulo 3.2. Perception du risque et causes d’accidents, un challenge permanent dans l’éducation des artistes brésiliens. IN: GOUDARD, Philippe Goudard; BARRAULT, Denys (org.). Médicine et Cirque. 2020. English version available!
- LOPES, Daniel; SILVA, Erminia. Respeitável público: falem bem, falem mal, falem de mim. In: Crítica em Movimento: o vão entre a crítica e o circo. Vol. 2 - São Paulo: Itaú Cultural, 2021. p. 40-55. PDF
- PONTES, Fátima. O vão entre a crítica e o circo: um caminho cheio de percalços. In: Crítica em Movimento: o vão entre a crítica e o circo. Vol. 2 - São Paulo: Itaú Cultural, 2021. p.20-39.
-
BRACCIALLI, F. ; BORTOLETO, MAC. A MULTIPLICIDADE DOS ENSINOS DE PALHAÇAS E PALHAÇOS NA EXTENSÃO UNIVERSITÁRIA. In: Artemis de Araújo Soares. (Org.). Sociedade, cultura, educação e extensões na Amazônia. 1ed.São Paulo: Alexa Cultura & UFAM, 2021, v. 1, p. 181-200.
-
ONTAÑÓN, TB, BORTOLETO, MAC, DUPRAT, RM. Capítulo 9 - ENRICHING CIRCUS INSTRUCTION IN PE THROUGH MOTOR GAMES. In: Gil-Madrona, P. (ed.). Handbook of Research on Using Motor Games in Teaching and Learning Strategy. USA: IGI-Global, May, 2022: DOI: 10.4018/978-1-7998-9621-0. (Tradução em Português livre dos autores - PDF)
-
LOPES, D. C.; SANTOS RODRIGUES, G.; SILVA, L. W. M.; SOMME, M. I.; GERLACH, O. Tecnologias digitais na arte-educação circense: relato de experiências empreendidas no Instituto de Incentivo à Criança e ao Adolescente de Mogi Mirim/SP (ICA). In: OTA, G. S. G.; SANTOS RODRIGUES, G. Tecnologia e Educação: Aproximações, possibilidades e reflexões. Diadema: V&V Editora, 2021.
-
SANTOS, G.R.; LOPES, D. C.; BORTOLETO, M. A. C. Do jogo ao circo: malabareando ideias com Huizinga, Caillois e duas professoras de Educação Física. In: GRILLO, R. de M.; SCAGLIA, A. J.; CARREIRA, K. T. (Org.). Em defesa do jogo: diálogos epistemológicos contemporâneos. 1ed. Curitiba: Appris, 2022, v. 1, p. 281-309.
Artigos
- BORTOLETO, MAC. A perna de pau circense - O mundo sob outra perspectiva. Revista Motriz, Vol. 9 , nº 3, dic., Rio Claro, 2003. Resumo - Abstract - Resumen e abstract
- BORTOLETO, Marco A. C. e CARVALHO, Gustavo Arruda. Reflexões sobre o circo e a educação física. Revista Corpoconsciência, Santo André, n. 11, janeiro, 2003. Resumo - Abstract - Resumen - NET Áudio: POD-CAST jan. 2020: /fef/sites/uploads/pod-circus-artigo2003bortoleto-carvalho.mp3
- BORTOLETO, MAC. Rola-bola: iniciação. Revista Movimiento & Percepção (Espírito Santo de Pinhal - SP - Brasil) ISSN 1679–8678 . Vol. 4, Nº 4-5 jan. dez., p. 100-109, 2004. (Resumo - Abstract on line) Texto completo PDF Resumo - Abstract PDF - Texto completo PDF
- BORTOLETO, MAC. Palhaços sem fronteiras: O circo a serviço da sociedade (Clowns Without Borders: The Circus at the Service Of Society). UESC - PERCURSOS, Vol. 6, n. 2, 2005.
- BORTOLETO, Marco A. C. (2006): Circo y Educacion Fisica: Los juegos circenses como recurso pedagógico. Revista Stadium, Editorial Stadium, Buenos Aires, n.195, marzo. Texto PDF.
- DUPRAT, RM & BORTOLETO, MAC. Educação Física escolar: pedagogia e didática das atividades circenses. Revista CBCE , vol 29, janeiro 2007.
- BORTOLETO, M. A. C.; CALÇA, D. O trapézio circense: estudo das diferentes modalidades, 06/2007, Lecturas Educación Física y Deportes, Vol. 12, Fac. 109, pp.1-20, Buenos Aires, ARGENTINA, 2007.
- BORTOLETO, Marco Antonio Coelho e CALÇA, Daniela Helena (2007). Circo e Educação Física: Compendium das Modalidades Aéreas. Revista MOVIMENTO e PERCEPÇÃO Vol. 8, Nº 11 (2007).
- BORTOLETO, Marco Antonio Coelho e CALÇA, Daniela Helena (2007). O tecido circense: fundamentos para uma pedagogia das atividades circenses aéreas. THE CIRCUS STILT: BASIS TO THE PEDAGOGY OF THE AERIAL CIRCUS ACTIVITIES. Revista Conexões, V. 5, N° 2, pp. 78-97.Campinas: Brasil.
- BORTOLETO, MAC; JACQUES, V. Cartilha sobre segurança no Circo. RJ: Ministério da Cultura - Fundação Nacional de Artes (FUNARTE), 2008.
- TAKAMORI, F.S.; BORTOLETO, MAC; PIPORONI, M.O.; PALMEN, M.J.H.; CAVALLOTTI, T.D.. Abrindo as portas para as atividades circenses na educação física escolar: Um Relato de Experiência. Revista Pensar a Prática, UFG, vol. 13, n. 1, abril 2010.
- MATEU, M; BORTOLETO, MAC. La lógica interna y los dominios de acción motriz de las situaciones motrices de expresión (SME). Rev. Emancipação, vol 11. n.1, 2011.
- BORTOLETO, MAC. ATIVIDADES CIRCENSES: NOTAS SOBRE A PEDAGOGIA DA EDUCAÇÃO CORPORAL E ESTÉTICA. Cadernos de Formação RBCE, p. 43-55, jul. 2011 – ISSN 2175-3962
- SOARES, DB; BORTOLETO, MAC. A PRÁTICA DO TECIDO CIRCENSE NAS ACADEMIAS DE GINÁSTICA DA CIDADE DE CAMPINAS-SP: O ALUNO, O PROFESSOR E O PROPRIETÁRIO. Revista Corpoconsciência, Santo André, vol. 15, n. 2, p. 07-23, jul/dez 2011.
- DE JESUS; EM; DA MOTA, GR; LOPES, CR. Proposta de avaliação física para praticantes de tecido acrobático. RBPFEX, v6, n. 31, 2012.
- ONTAÑÓN, TB; DUPRAT, RM; BORTOLETO, MAC. EDUCAÇÃO FÍSICA E ATIVIDADES CIRCENSES: “O ESTADO DA ARTE”. Movimento (ESEFID/UFRGS), Porto Alegre, p. 149-168, abr. 2012. DOI
- ONTAÑÓN, TB; BORTOLETO, MAC; DUPRAT, RM. LAS ACTIVIDADES CIRCENSES COMO CONTENIDO DE LA EDUCACIÓN FÍSICA. Revista Acción Motriz, Nº11, JULIO / DICIEMBRE, 2013, p.13-30.
- ONTAÑÓN, TB; BORTOLETO, MAC; SILVA, E. EDUCACIÓN CORPORAL Y ESTÉTICA: LAS ACTIVIDADES CIRCENSES COMO CONTENIDO DE LA EDUCACIÓN FÍSICA. REVISTA IBEROAMERICANA DE EDUCACIÓN, N.º 62, pp. 233-243 (1022-6508) – OEI/CAEU, 2013. PODECAST (Hablemos de Circo)
- ONTAÑÓN, T. B.; BORTOLETO, M. A. C. Todos a la pista: el circo en las clases de educación física. Apunts. Educación Física y Deportes, v. 115, p. 37-45, 2014.
- LOPES, DC; SILVA, E. Trajetórias circenses: a produção da linguagem circense por membros da família Chiarini na América Latina nos anos de 1829 a 1840. Revista Ensaio Geral, Vol 3, série especial, Belém, p 43-64, 2014.
- FERNANDES, R. C. ; BORTOLETO, M. A. C. . Saberes e práticas circenses: analisando os currículos dos cursos de pedagogia das universidades públicas paulistas. Revista Ensaio Geral, v. 3, p. 75-89, 2014.
- SILVA, E.. Saberes circenses: debates, permanências e transformações da formação do artista das artes do circo, no Brasil. Revista Ensaio Geral. Belém: UFPA/ICAQ/Escola de Teatro e Dança, Edição Especial, v. 3, n. 3, 2014, pp. 65-74. ISSN 1984-5197.
- MACHADO, A. ; BORTOLETO, M. A. C. ; FRANCA, J. . ESFORÇOS ORGANIZANDO DESEJOS: PROCEDIMENTOS PARA CRIAÇÃO E PERFORMANCE CIRCENSE. ILINX - Revista do LUME, v. 10, p. 1-19, 2015.
- GORDILLO, C., LEÓN GUZMAN, K.; COELHO BORTOLETO, MA. KIMARTOP: sistemas de entrenamiento innovador de gimnasia acrobática. evista de Ciencias del Deporte, 11 (Supl. 2), 173-174. (2015). ISSN 1885–7019 https://e-balonmano.com/ojs/index.php/revista/article/view/270/268
- MATHEUS, R.; BORTOLETO, M. A. C. O PROCESSO DE ELABORAÇÃO DO ESPETÁCULO SIMBAD, QUE CONHECEU O MUNDO? ? PROGRAMA ARTISTA RESIDENTE CIRCO - UNICAMP. ILINX - Revista do LUME, v. 10, p. 1-14, 2015.
- MIRANDA, RCF; AYOUB, E. AS PRÁTICAS CIRCENSES NO “TEAR” DA FORMAÇÃO INICIAL EM EDUCAÇÃO FÍSICA: NOVAS TESSITURAS PARA ALÉM DA LONA. Movimento (ESEFID/UFRGS), Porto Alegre, p. 187-198, dez. 2015.
- MALLET, R. D. ; BORTOLETO, M. A. C. . O CORPO NA FORMAÇÃO DOS CIRCENSES. ILINX - Revista do LUME, v. 10, p. 11-22, 2015.
- BORTOLETO, M. A. C. (2015). Entre o esporte e a arte circense: entrevista com Mariana Maekawa. Conexões: Educação Física, Esporte E Saúde, 13(Esp.), 230-235. DOI
- ONTAÑÓN, T. B. ; MALLET, R. D. ; MATEU, M.; BORTOLETO, M. A. C. . O DEBATE PEDAGÓGICO SOBRE A ARTE DO CIRCO NA REVISTA ÉDUCATION PHYSIQUE ET SPORT (1969-2014). Movimento (UFRGS. Impresso), v. 22, p. 567-582, 2016.
- MONTANINI, J. ; RIBEIRO, O. C. F. ; BORTOLETO, M. A. C. . Lazer e Espaços Públicos: O Circo como opção. Licere (Centro de Estudos de Lazer e Recreação. Online), v. 19, p. 165-184, 2016.
- ONTAÑÓN, T. B.; SANTOS, G.R. ; SPOLAOR, G. ; BORTOLETO, M. A. C. . O papel da extensão universitária e sua contribuição para a formação acadêmica sobre as atividades circenses. Pensar a Prática (Online), v. 19, p. 42-55, 2016.
- SANTOS RODRIGUES, G.; PRODOCIMO, E. ; ONTAÑÓN, T. . CIRCO CORAGEM: O JOGO COMO ESTRATÉGIA DE ENSINO DAS ATIVIDADES CIRCENSES. Nuances, v. 27, p. 147-164, 2016.
- YOGUI, B. A. M. ; TOLEDO, E. ; BORTOLETO, M. A. C. . A INCLUSÃO DO ALUNO COM DEFICIÊNCIA VISUAL NAS ATIVIDADES CIRCENSES SOB A PERSPECTIVA DOS PROFISSIONAIS DA ÁREA. CORPOCONSCIÊNCIA (SÃO PAULO), v. 21, p. 70-79, 2017.
- TUCUNDUVA, B.B.P.; BORTOLETO, MAC. A multiplicidade conceitual da acrobacia: arte, esporte e entretenimento. RBCE, Vol. 39, n. 2, 2017.
- BORTOLETO, M. A. C.; SILVA, E. . Circo: educando entre as gretas. RASCUNHOS – CAMINHOS DA PESQUISA EM ARTES CÊNICAS, v. 4, p. 102-117, 2017.
- MIRANDA, RCF; AYOUB, E. Por entre as brechas dos muros da universidade: o circo como componente curricular na formação inicial em educação física. Revista portuguesa de Educação, v. 30. N .2, 2017.
- CARDANI LT; ONTAÑÓN TB; SANTOS GR; BORTOLETO MAC. Atividades circenses na escola: a prática dos professores da rede municipal de Campinas-SP. R. bras. Ci. e Mov 2017;25(4):128-140.
- FERNANDES, R. C. ; BORTOLETO, MAC. O circo na formação inicial em educação física: um relato autoetnográfico. REVISTA BRASILEIRA DE CIÊNCIAS DO ESPORTE, p. 1-9, 2018. DOI
- LOPES, DC & SILVA, E. A contemporaneidade da linguagem circense no Rio de Janeiro do século XIX. Campinas-UNICAMP, LINX, n.13, (1), 2018.
- BORTOLETO, Marco Antonio Coelho; MIRANDA, Rita de Cassia Fernandes. Não foi casualidade – o circo como opção profissional: entrevista com André Sabatino.Conexões: Educ. Fís., Esporte e Saúde, Campinas: SP, v. 16, n. 3, p. 395-408, jul./set. 2018. ISSN: 1980-9030.
- CORSI, L.M.; DE MARCO, A.; ONTAÑÓN, T. B. Educação Física na Educação Infantil: proposta interdisciplinar de atividades circenses. Pensar a Prática, v. 21, n. 4, 2018.
- KRIELLAARS, DJ.; CAIRNEY, J.; BORTOLETO, MAC; KIEZ, TKM; DUDLEY, D.; AUBERTIN, P. The Impact of Circus Arts Instruction in Physical Education on the Physical Literacy of Children in Grades 4 and 5. Journal of Teaching in Physical Education, 2019,Vol.38;Issue:2;Pages:162-170.DOI
- ONTAÑÓN, T. B., LOPES, DC.; SANTOS RODRIGUES, G., CARDANI, LT., & COELHO BORTOLETO, MA. (2019). Corpo e arte: uma proposta pedagógica na Educação Física a partir da bola de equilíbrio circense. Educación Física Y Ciencia (Argentina), 21(2), e076. DOI
- TUCUNDUVA, BBP; BORTOLETO, MAC. O CIRCO E A INOVAÇÃO CURRICULAR NA FORMAÇÃO DE PROFESSORES DE EDUCAÇÃO FÍSICA NO BRASIL. Movimento (ESEFID/UFRGS), Porto Alegre, p. e25055, out. 2019. ISSN 1982-8918. Acesso em: 03 nov. 2019. DOI
- FERNANDES-MIRANDA R. Circo: desafíos para la consolidación científica de un arte secular. Revista de Estudios Brasileños [Internet]. 20 Ene 2020; 6(13): 187-200.
- BENAYON, FR; OSTHUES, RS; LAGAZZI, S. PARÓDIA E DESLOCAMENTO DE SENTIDOS: A TROPA DE NHOQUE ENTRA EM CENA. Fragmentum, [S.l.], n. 54, p. 49-70, fev. 2020. ISSN 2179-2194.
- CAPELLATO MELO, C.; SANTOS RODRIGUES, G.; CARDANI, L. T.; BARRETO, L., BORTOLETO, M. A. C. Invertendo a lógica: crianças ensinando circo para adultos – todos aprendendo. Educación Física y Deporte, ISSN-e 0120-677X, Vol. 38, Nº. 2, 2019. DOI
- LOPES, DC.; EHERENBERG, M. C. Entre o pódio e o picadeiro: o sportsman circense Zeca Floriano. Revista História da Educação (Online), 2020, v. 24: e94488.
- SANTOS, G.R. ; ONTAÑÓN, T. O. ; BORTOLETO, M. A. C. ; PRODOCIMO, E. A EXTENSÃO UNIVERSITÁRIA E AS ATIVIDADES CIRCENSES: NOTAS SOBRE UM ENCONTRO FORMATIVO. REVISTA BRASILEIRA DE CIÊNCIA E MOVIMENTO, v. 28, p. 1-15, 2020.
- SOUSA, OA; J., MIRANDA, RCF, & BARRAGÁN, TO. Ecos do circo social em Uberlândia/MG: a visão dos educadores. Linhas Críticas, 26, 1-18, 2020. DOI
- ZAIM-DE-MELO. R.; GODOY, LB; BRACCIALLI, F. Quando o nariz vermelho se encontra com a Educação Física: potencialidades do palhaço como conteúdo na escola. Motrivivência. v. 32, n. 63, p. 1-20. 2020. Universidade Federal de Santa Catarina. ISSN 2175-8042. DOI
- LOPES, D. C. ; SILVA, E.; BORTOLETO, M. A. C. DENTRO E FORA DA LONA: CONTINUIDADES E TRANSFORMAÇÕES NA TRANSMISSÃO DE SABERES A PARTIR DAS ESCOLAS DE CIRCO. REPERTÓRIO: TEATRO & DANÇA (ONLINE), v. 34, p. 142-153, 2020.
- OSTHUES, RS. “Você é um palhaço, mesmo” – A designação de uma palavra e seu funcionamento como insulto. ("You are a clown, really” – The designation of a word and its functioning as an insult. REVISTA DE ESTUDOS DA LINGUAGEM, [S.l.], v. 28, n. 4, p. 1681-1601, oct. 2020. ISSN 2237-2083.
- MONTANINI, J. A. F.; RIBEIRO, O. C. F.; BORTOLETO, M.A.C. ENCONTROS CIRCENSES NO BRASIL: espaço público, arte e lazer. Revista Brasileira de Estudos do Lazer. Belo Horizonte, v.7, n.2, p.43-63, mai./ago. 2020. ISSN (eletrônico): 2358-1239
- BORTOLETO, M.A.C., ONTAÑÓN, T. B.; CARDANI, L.T.; FUNK A; MELO, C.C.; SANTOS RODRIGUES, G. (2020). Gender Participation and Preference: A Multiple-Case Study on Teaching Circus at PE in Brazilians Schools. Front. Educ. 5:572577. doi: 10.3389/feduc.2020.572577.
- SANTOS RODRIGUES, G.; ROBLE, O.J. ORIGENS MÍTICAS: CIRCE, CIRCO E ASPIRAÇÕES FORMATIVAS. Revista Repertório (UFBA), 23, n.35.2, 2020.
- RIBEIRO, C.S.; BORTOLETO, MAC; RIGO, L.R. CIRCO E ESPORTE: TRANSIÇÃO DE CARREIRA E CAPITAL CORPORAL. Revista Repertório (UFBA), 23, n.35.2, 2020.
- AZAIM_DE-MELO, R.; RIZZO, D.T.; DE GODOY, L.B.; AMARAL, L. S. UTILIZAÇÃO DO TECIDO ACROBÁTICO COMO CONTEÚDO NAS AULAS DE EDUCAÇÃO FÍSICA ESCOLAR: UM ESTUDO COM UMA NONA SÉRIE DO ENSINO FUNDAMENTAL. Revista Repertório (UFBA), 23, n.35.2, 2020.
- TUCUNDUVA, B. O QUE É ‘CIRCAR’? FUNDAMENTOS PARA A METODOLOGIA DE INICIAÇÃO AO CIRCO Revista Repertório (UFBA), 23, n.35.2, 2020.
- DA SILVA, RRM. DIÁLOGOS CIRCENSES: ENTRE ESCOLAS E SUAS PRÁTICAS. Revista Repertório (UFBA), 23, n.35.2, 2020.
- SOARES, M. R. COMPOSIÇÕES CLOWNESCAS. Revista Repertório (UFBA), 23, n.35.2, 2020.
- CAPELLATO MELO, C., BORTOLETO, MAC, & BARRAGÁN, T. (2021). Risas, brincos y volteretas: la enseñanza del circo en la escuela como actividad extracurricular. (Laughter, jumps and pirouettes: Teaching circus at school as an extracurricular activity). Retos, 42, 897-906. https://doi.org/10.47197/retos.v42i0.86337
- PRESTA, M. G. G.; MIRANDA, R. de C. F.; EHRENBERG, M. C. Formação continuada de professores: o circo em debate. Educação: Teoria e Prática/ Rio Claro, SP/ v. 31, n.64/2021. eISSN1981-8106e10.
- TENGAN, E. Y. M.; BORTOLETO, M. A. C. Vamos brincar de circo: corpo “em arte” na Educação Infantil. Práticas Educativas, Memórias e Oralidades - Rev. Pemo, [S. l.], v. 3, n. 2, p. e324656, 2021. DOI: 10.47149/pemo.v3i2.4656. Disponível em: https://revistas.uece.br/index.php/revpemo/article/view/4656. Acesso em: 2 maio. 2021.
- BORTOLETO, MAC. «Entre deux mondes» L’homo circensis et l’homo sportivus. L'ethnographie, 5-6 | 2021, mis en ligne le 29 mai 2021, consulté le 07 juin 2021. English version in PDF
-
LOPES, DC; SILVA, E; EHRENBERG, MC. Circo e ginástica em folhas de papel: o pequeno tratado de acrobacia e gymnastica. Educar em Revista, [S.l.], june 2021. ISSN 1984-0411.
-
BAPTISTOTTI, JGN.; BORTOLETO, MAC (2021). Montando e desmontando: Quem são e como atuam os riggers circenses?. Arte Da Cena (Art on Stage), 7(1), 418–437. https://doi.org/10.5216/ac.v7i1.68955
-
RIBEIRO, C. da S., CARDANI, L. T., RODRIGUES, G. S., & BORTOLETO, M. A. C. (2021). O “não lugar” do circo na escola. Revista Portuguesa De Educação, 34(1). https://doi.org/10.21814/rpe.16128
-
SANTOS RODRIGUES, G.; MELO, C. C.; MAZZEU, T. R.; BORTOLETO, M. A. C. Atividades circenses na Educação Física escolar: análise sistemática da produção bibliográfica (2016-2020). Caderno de Educação Física e Esporte, Marechal Cândido Rondon, v. 19, n. 3, p. 1–7, 2021. DOI: 10.36453/cefe.2021.n3.27491.
-
OSTHUES, RS; FONTANA, MGZ. Ser ou não ser (feito de) palhaço? A performatividade de enunciados que denunciam. In: RUA [online]. Volume 27, número 2 - e-ISSN 2179-9911 - Novembro/2021. Consultada no Portal Labeurb – Revista do Laboratório de Estudos Urbanos do Núcleo de Desenvolvimento da Criatividade.
-
LOPES, DC; SILVA, E. Arte e tecnologia: itinerários de reexistências e transformações na arte do circo.Revista Observatório Itaú Cultural, São Paulo, n. 30, 2021.
-
BARRETO, M. (Lua); DUPRAT, RM; BORTOLETO, MAC. De norte a sul: Mapeando a formação em circo no Brasil. Urdimento – Revista de Estudos em Artes Cênicas, Florianópolis, v. 3, n. 42, dez. 2021.
-
ZAIM-DE-MELO, R.; GODOY, LB, RIZZO, DTS, BORTOLETO, MAC. CIRCO NO PANTANAL: O ENSINO DA ARTE EM UMA ESCOLA DAS ÁGUAS. Revista Educação em Debate, UFC. n.43, vl. 85, 2021, p.75-82.
-
LOPES, DC, & Silva, E. Um olhar para o circo, o teatro e os espetáculos de variedades guiado pela pena de Machado de Assis. Revista Aspas, 11(2), 8-22, 2021. https://doi.org/10.11606/issn.2238-3999.v11i2p8-22
-
BORTOLETO, MAC; GUZMÁN, KL. KIMARTOP: FUNDAMENTOS PRAXIOLÓGICOS PARA EL DESARROLLO DE UNA TECNOLOGÍA PARA EL ENTRENAMIENTO ACROBÁTICO. Revista Acción Motriz, nº29: Enero / Junio / 2022 · ISSN: 1989-2837, Pag: 42 / 52, 2022. KIMARTOP: PRAXIOLOGICAL FOUNDATIONS FOR THE DEVELOPMENT OF A TECHNOLOGY FOR ACROBATIC TRAINING
-
NANASOVICI CARDANI, L. SANTOS RODRIGUES, G., ONTAÑÓN BARRAGÁN, T, & COELHO BORTOLETO, MA. Circus at School: Sharing Pedagogical Practices. MHSalud: Revista En Ciencias Del Movimiento Humano Y Salud, 19(2), 1-13, 2022. https://doi.org/10.15359/mhs.19-2.8
- OSTHUES, RS. Qual é o seu nome (de palhaço), palhaço? – o acontecimento linguístico da (re)nomeação no campo da palhaçaria. Revista INCOMUN, IFG, vol 3, n. 2, 2022. Baixe o PDF da Edição Completa.
- BRACCIALLI, F.; BRACCIALLI, LMP. As Artes Circenses como possibilidade de inclusão de pessoas com deficiência: revisão integrativa. Revista INCOMUN, IFG, vol 3, n. 2, 2022. Baixe o PDF da Edição Completa.
- LOPES, DC; SILVA, E. O Circo Grande Oceano de Spalding e Rogers: nas ondas da multiplicidade circense do Brasil oitocentista. Revista INCOMUN, IFG, vol 3, n. 2, 2022. Baixe o PDF da Edição Completa.
- NUNES, JGB; BORTOLETO, MAC; FERREIRA, DL. Sobre o processo de planejamento e montagem de equipamentos para a prática das modalidades aéreas de circo. Revista INCOMUN, IFG, vol 3, n. 2, 2022. Baixe o PDF da Edição Completa.
- SILVA, E. Um grupo sobre abraços circenses em tempos pandêmicos: relato de uma experiência em acontecimento. Revista INCOMUN, IFG, vol 3, n. 2, 2022. Baixe o PDF da Edição Completa.
- LOPES, D. C.; DUPRAT, R. M. Encaixando possibilidades: uma proposta pedagógica para o malabarismo com caixas. Revista Motrivivencia, UFSC, n.34, vol. 65, 2022.
- BORTOLETO, MAC; ROSS, JJ., HOUSER, N. & KRIELLAARS, D. Everyone is welcome under the big top: a multiple case study on circus arts instruction in physical education. Physical Education and Sport Pedagogy, 2022. 10.1080/17408989.2022.2153820
Documentários e DVDs
- DVD Didático – Jogos de malabares “ Lenços” – Coleção Pedagogia das Atividades Circenses. Elaborado em Parceria com a empresa JR Malabaris. 2010 ISBN: 978-85-99688-15-1 - Disponível no Canal CIRCUS do Youtube.
- DVD Bravo Ramón
Ramón Martin Ferroni, Don Ramón, foi um dos mais importantes artistas de circo que atuou no Brasil. Nascido em 1925, na cidade de Rosário, Argentina, estreou como artista aos 12 anos de idade em sua terra natal. Desde então só parou de trabalhar na década de 1980, em terras brasileiras. Durante mais de cinquenta anos de trabalho como circense, apresentou-se em quase todos os grandes circos da América Latina - em particular Argentina e Brasil - da Europa e do Caribe. Encantou platéias com seu exímio número de acrobacias sobre bicicleta e, também, de antipodismo ou tranca. Para além de sua inquestionável excelência artística, foi responsável pelo projeto e criação de seus aparelhos de trabalho, como sua complexa bicicleta desmontável e todos os detalhes de cada um dos materiais que compõem o número de antipodismo. Projetou e construiu todo aparato para guardar esses materiais para transportá-los com segurança. Don Ramón doou tudo isso aos pesquisadores Daniel de Carvalho Lopes e Erminia Silva. Ambos vêm desenvolvendo esforços para dar visibilidade à riqueza da história de vida desse artista, pois ao mesmo tempo é possível, através dela, entrar em contato com riquezas das histórias dos circenses latino americanos e conhecer o quanto construíram o CIRCO COMO PATRIMÔNIO CULTURAL. Este documentário, viabilizado pelo Prêmio Carequinha de Estímulo ao Circo, da Fundação nacional das Artes (Funarte) - Ministério da Cultura -,apresenta um pouco da trajetória de vida e obra deste grande artista.
- SportTV 2008 - Esporte e Circo
- DVD CIRCUS – Espetáculo na Lona do Circo Roda Brasil – Memorial da América Latina 2010 - Disponível para Venda
- Documentário "Circo é Circo" SESC - SP (2016) - Participação de vários pesquisadores do CIRCUS (Erminia Silva; Rodrigo Matheus e Marco Bortoleto). Reportagem SESC.
Revistas
- Revista Saberes de Circo (CHILE): Somos una multitud: investigando el circo. Enero, 2023.
- Revista do 4. Festival Internacional de Circo (“Mulheres no Circo Brasileiro”) - Participação de Daniel Lopes e Erminia Silva (CIRCUS), 2022.
- Revista DUX 10 anos (Circo DUX) - Autoras: Erminia Silva e Márcia Nunes. Editor: Circo Dux, Ano: 2015 - Edição: 1º Edição - Páginas: 48
- Revista INCOMUM Edição Especial CIRCO - Agosto de 2022 - Editores Lua Barreto e Rodrigo M. Duprat: Visitem
Trabalhos apresentados em congressos e outros encontros científicos
- RIBEIRO, Camila; BORTOLETO, MAC. Conference: IMAGERIES ET IMAGINAIRES DU CIRQUE. Univ. Rouen (França). Circuses Mobility In Latin America: A Case Study Based In Event helded In Uruguay. 2022.
- BORTOLETO, MAC; FERNANDES, Rita. Conference: IMAGERIES ET IMAGINAIRES DU CIRQUE. Univ. Rouen (França). Social And Symbolic Imagination Of The Circus In Brazil: A Cultural Detachment. 2022.
- BRACCIALLI, F; BORTOLETO, MAC. Trabalho apresentado (comunicação oral online) no VI SEMINÁRIO DE PALHAÇOS E PALHAÇAS DE BELÉM - PA - UFPA, dez. 2021;
- LUÍZA GONÇALVES CARNEIRO MAIOLI; MARCO ANTONIO COELHO BORTOLETO. TRANSIÇÃO DA CARREIRA ESPORTIVA À ARTÍSTICA-CIRCENSE: O CORPO COMO "CAPITAL" CATALISADOR. In: XXIX CONGRESSO DE INICIAçãO CIENTíFICA DA UNICAMP, 2021, Campinas. Anais eletrônicos... Campinas, Galoá, 2021.
- WUO, A; BORTOLETO, MAC. A escuta do olhar ou o olhar escuta na formação e na cena clownesca/ palhacesca: entrelaçamento de saberes das artes cênicas, educação física e educação. XI Congresso da ABRACE, junho, 2021.
- BRACCIALLI, F; BORTOLETO, MAC. Multiplicidades das Formações de palhaços e palhaças brasileiros. XI Congresso da ABRACE, junho, 2021.
- DUPRAT, R.M; BORTOLETO, MAC. A integração da tecnologia e da ciência no treinamento corporal: um estudo cross-cultural das escolas nacionais de circo do Canadá e do Brasil. XI Congresso da ABRACE, junho, 2021.
- TENGAN, Ellen Y. M.; BORTOLETO, MAC. Vamos brincar de circo - corpo "em arte" na educação infantil. XXVIII Congresso Iniciação Científica UNICAMP, dez. 2020. Programa completo.
- CARDANI, Leonora Tanasovici; MELO, Caroline Capellato; BORTOLETO, Marco Antonio Coelho. Ensino das atividades circenses na escola: relações entre gestores e docentes. no XVIII Encuentro Nacional XIII Internacional de Investigadores en Educación Física IV Encuentro Nacional de Extensión en Educación Física (Uruguai) de 21 a 23 de outubro de 2020. AUDIO/Podcast
- TENGAN, Ellen; BORTOLETO, MAC. Vamos brincar de circo: corpo “em arte” na educação infantil. no XVIII Encuentro Nacional XIII Internacional de Investigadores en Educación Física IV Encuentro Nacional de Extensión en Educación Física (Uruguai) de 21 a 23 de outubro de 2020. PDF do PPT
- BORTOLETO, MAC. How and what instructors teach circus at school and social circus programs: a cross-cultural perspec6veApresentado no dia 14 de Outubro na "American Circus Educators Conference EdCON 2020" (EUA). PDF do PPT
- BORTOLETO, MAC; SILVA, E. et al. A pesquisa do CIRCUS Unicamp - Congresso Circo Montpellier (França), 07 de outubro de 2020 - Assista o video
- SILVA, Camila da; BORTOLETO, MACB. A PRESENÇA DO CIRCO NA EDUCAÇÃO FÍSICA NO URUGUAI. ANAIS do XXI CONBRACE, Natal-RN, 2019. Resumo expandido.
- BRACCIALLI, Felipe; SANCEHZ, Renata Mendonça. "As Máscaras caíram! ... sobre encontros, relações e estados de vulneráveis (caminhos que se cruzam)." IV Simpósio Internacional Reflexões Cênicas Contemporâneas. Campinas - Sp. 2020.
- SILVA, Camila da; BORTOLETO, MACB. ESPORTE E CIRCO – MAIS PRÓXIMOS DO QUE PARECE. ANAIS do XXI CONBRACE, Natal-RN, 2019.
- NUNES, João Gabriel; BORTOLETO, Marco A. C. Segurança no circo: soluções para ancoragens de aparelhos de aéreos. VII Congresso de Ciência do Desporto, Unicamp, dez. 2019.
- MELO, Caroline C. Na escola tem circo? tem sim "sinhô". Apresentado no XV Seminário de Educação Física Escolar nos dia 8,9 e 10 de Novembro na Escola de Educação física e esportes da USP- SP, 2019.
- WUO, Ana Elvira; BORTOLETO, Marco A C. A escuta do olhar (pesquisa em processo). X Reunião Científica da ABRACE - Unicamp, Campinas-SP, 2019.
- BRACCIALLI, Felipe. O circo chegou na ADACAMP: relato de experiência da utilização de atividades circenses para o desenvolvimento de autistas. VI Congresso Internacional Educação Inclusiva: Olhares pelo caminho. Santarém, Portugal. 2019. Paginas 82-88.
- BARRETO, Mônica Alves; BORTOLETO, MAC. O circo de rua na formação do artista circense profissional brasileiro (pesquisa em processo). X Reunião Científica da ABRACE - Unicamp, Campinas-SP, 2019.
- BRACCIALLI, Felipe; MELO, Caroline Capellato; BORTOLETO, Marco Antonio Coelho. "Pedagogia do Palhaço: relato de uma extensão universitária" VIII Simpósio Internacional Reflexões Cênicas Contemporâneas. Campinas - Sp. 2019. Trabalho completo Revista LUME.
- BRACCIALLI, Felipe; MONTANINI, Jéssica. Atividades circenses com autistas: um estudo de caso. 20º Simpósio de Atividades Físicas Adaptadas. São Carlos - SP. 2019.
- BRACCIALLI, Felipe; BORTOLETO, Marco Antonio Coelho. Formação de palhaço no Brasil. 9º Seminário de pesquisa em andamento. USP. São Paulo - SP. 2019. ANAIS Paginas 119-120
- RODRIGUES, Gilson Santos; RIBEIRO, Camila da Silva; CARDANI, Leonora Tanasovici; MELO, Caroline Capellato; DUPRAT, Rodrigo Mallet, BORTOLETO, Marco Antonio Coelho. Corpo, arte e risco: ideias para uma pedagogia dos aéreos circenses. Anais do Simpósio Reflexões Cênicas Contemporâneas, Campinas – SP, 2018. Trabalho completo PDF.
- MIRANDA, R.C.F.; BORTOLETO, M.A.C. O circo na formação inicial em educação física: mapeando a realidade brasileira. In: Anais do CIEFMH - CONGRESSO INTERNACIONAL DE EDUCAÇÃO FÍSICA E MOTRICIDADE HUMANA V. 1, 2017, ISSN 2527-2268. PDF
- CARDANI, Leonora Tanasovici. O ensino das atividades circenses nas escolas municipais de Campinas-SP. 69ª Reunião anual da SBPC - Sociedade Brasileira para o Progresso da Ciência (SBPC) - Belo Horizonte, Universidade Federal de Minas Gerais (16 e 22/Jul/2017). Premiado melhor trabalho da área de Educação Física. - RESUMO ANAIS SBPC
- RODRIGUES, G. S. Notas preliminares sobre as aulas de história do circo no ensino das atividades circenses. Comunicação Oral apresentada no X Congresso Nacional de Educação Física (CONEF) - UNESP (Bauru), 2016. Premiado com Menção Honrosa pela Comissão Científica.
- CARDANI, L.; ONTAÑÓN, T. B. BORTOLETO, MAC. O ensino das atividades circenses nas escolas municipais de Campinas-SP. Congresso PIBIC CNPq UNICAMP, 2016. Prêmio de Mérito Científico - Área de Ciências Humanas.
- MONTANINI, J. A. F.; BORTOLETO, MAC, RIBEIRO, O. MEETINGS CIRCUS IN THE CITY OF SÃO PAULO: A LEISURE OPTION? Congresso PIBIC CNPq UNICAMP, 2016.
- MONTANINI, J. A. F.; BORTOLETO, MAC, RIBEIRO, O. OS ENCONTROS CIRCENSES NA CIDADE DE SÃO PAULO: UMA OPÇÃO DE LAZER? VII Congresso de Iniciação Científica UNICAMP - USP - UNESP, Campinas, 2016. Pôster.
- CARDANI, L.; ONTAÑÓN, T. B. BORTOLETO, MAC. Atividades circenses na escola: porque os professores não ensinam? VII Congresso de Iniciação Científica UNICAMP - USP - UNESP, Campinas, 2016. Pôster (Premiado com a 2a. Colocação na área de Humanidades).
- CHIODA, R. A.; Bortoleto, M.A.C. CONTRIBUIÇÕES DA PRAXIOLOGIA MOTRIZ NO PLANEJAMENTO E ENSINO DAS ATIVIDADES CIRCENSES NA ESCOLA. I Congresso Internacional de Praxiologia Motriz, UFAM - Manaus, maio de 2014
- CHIODA, R. A.; BORTOLETO, M.A.C. O ENSINO DAS ATIVIDADES CIRCENSES NA ESCOLA: CONTRIBUIÇÕES DA PRAXIOLOGIA MOTRIZ NO PLANEJAMENTO E ORGANIZAÇÃO DO CONTEÚDO. Seminário de Metodologia de Ensino da Educação Física - SEMEF - FE-USP, 2014.
- Teresa ONTAÑÓN, Marco Antonio C. BORTOLETO. EDUCAÇÃO, CORPO E ARTE: ATIVIDADES CIRCENSES NO COLEGIO OSWALD DE ANDRADE - SP. IV Congresso Internacional de Ciências do Desporto - UNICAMP, abril 2014. Foto
- Fernando FERNANDEZ, Francisco GORDILLO, Marco A C BORTOLETO. “KIMARTOP”: TECNOLOGIA PARA LA PRACTICA DE LA GIMNASIA ACROBATICA. IV Congresso Internacional de Ciências do Desporto - UNICAMP, abril 2014
- Francisco GORDILLO, Marco A C BORTOLETO, Fernando FERNÁNDEZ, Kiko LEÓN. EL ENTRENAMIENTO DEL PORTOR DE LA GIMNASIA ACROBÁTICA: KIMARTOP COMO MEDIO FACILITADOR. IV Congresso Internacional de Ciências do Desporto - UNICAMP, abril 2014.
- Ontañón, T., Bortoleto, M. CHALLENGES FOR A RESEARCH METHODOLOGY OF CIRCUS ACTIVITIES PEDAGOGY IN PHYSICAL EDUCATION. 18 th annual Congress of the EUROPEAN COLLEGE OF SPORT SCIENCE. 26 th - 29 th June 2013, Barcelona – Spain .
- Duprat, R., Ontanon, T., Bortoleto, M., Mateu, M., Martinez, A. THE CIRCUS IN PHYSICAL EDUCATION: A PORTRAIT OF PRODUCTION AVAILABLE IN THE MAGAZINE PHYSIQUE ET ÉDUCATION SPORT / FRANCE. 18 th annual Congress of the EUROPEAN COLLEGE OF SPORT SCIENCE. 26th - 29th June 2013, Barcelona – Spain
- Duprat, R., Bortoleto, M. CONTRIBUTIONS OF THE PHYSICAL EDUCATION TO THE CIRCUS ARTS 18 th annual Congress of the EUROPEAN COLLEGE OF SPORT SCIENCE. 26 th - 29 th June 2013, Barcelona – Spain
- Tucunduva, B., Bortoleto, M., Ontañón, T. SHOULD CIRCUS ACTIVITIES COMPOSE THE PHYSICAL EDUCATION UNDERGRADUATE COURSE? 18 th annual Congress of the EUROPEAN COLLEGE OF SPORT SCIENCE. 26 th - 29 th June 2013, Barcelona – Spain
- Ontañón Barragán, Teresa; Coelho Bortoleto, Marco Antonio. Actividades circenses y Educación Física: cuerpo, arte y escuela. XIV Seminario Internacional y II Latinoamericano de Praxiología Motriz: Educación Física y contextos críticos. 12 al 15 de octubre de 2011.
- Marco Bortoleto. Curso 16º CONGRESSO PAULISTA DE EDUCAÇÃO FÍSICA (Jundiaí – SP). Jogos circenses como ferramenta pedagógica. 2011.
- Marco Bortoleto e Adriano Celante. III Seminário Inovações em Atividades Curriculares Experiências no Ensino Superior. O ensino das atividades circenses no curso de Educação Física: experiências na universidade pública e privada. 2011. Páginas 178-190.
- Teresa Ontañón e Marco Bortoleto. VII Congresso Internacional de Educação Física e Motricidade Humana. (UNESP – Rio Claro). Atividades circenses na escola: estado da arte. 2011.
- Teresa Ontañón e Marco Bortoleto. XVI Seminário Internacional y II Latinoamericano de Praxiología Motriz. (La Plata – Argentina). Educación corporal y estética: las situaciones motrices de expresión. 2011.
- Daniela Soares. Tecido circense em academias na cidade de Campinas. Congresso de Iniciação Cientifica – UNICAMP, 2010
- Daniel de Carvalho Lopes. Don Ramon: vida e obra. Congresso de Historia Oral. Centro de Memória – UNICAMP, 2010. Pôster
- Pedro H,. Godoy Gandia Pinheiro. Jogos malabaristicos. Congresso de Iniciação Cientifica – UNICAMP, 2008 - Prêmio de Mérito Científico - Área de Ciências Humanas. Apresentado também no 61a. Congresso da SBPC em 2009 em Manaus Pôster
- Danilo Ap. Morales. Pedagogia da Roda alemã. Congresso de Iniciação Cientifica – PIBIC - UNICAMP, 2009
- DUPRAT, Rodrigo Mallet, BORTOLETO, Marco Antonio Coelho e GALLARDO, Jorge Pérez Sergio. Educação Física Escolar: abrindo as portas para as atividades circenses.” Revista Brasileira de Educação Física e Esporte. V. 20, setembro de 2006, ISSN 1807-5509, Edição Especial anais do XI Congresso dos Países de Língua Portuguesa (Ciência do desporto e Educação Física – Renovação e Consolidação). São Paulo, USP, 2006. p.431.
Imagens: 1) Congresso FEF-UNIC, 2015 / 2) Congresso SBPC - UFMG, jul. 2017 / 3) Seminário Internacional de Artes (PUC-MG, set., 2017); 4) Congresso SBPC - UFMG - MG (2017)
Relatórios de Pesquisa
- Pirâmides da Memória: Mehdi Ben M' Barek e suas histórias circenses. Daniel Lopes e Erminia Silva, 2019.
- Relatório final do 4. Seminário Internacional de Circo (dez. 2018) PDF
- Compilação de eventos de Circo no Brasil 2006 a 2009
- Panorama Malabarismo no Brasil 2007-2008
Teses e Dissertações
Doutorado
- Mônica (LUA) Alves Barreto. QUANDO O CIRCO ATRAVESSA A RUA: A FORMAÇÃO DO ARTISTA E SUA RELAÇÃO COM OS ESPAÇOS PÚBLICOS". Tese (Doutorado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, Bolsa: CAPES, 2022.
- Felipe Braccialli. A arte de formar palhaços e palhaças no Brasil. Tese (Doutorado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, Bolsa: CAPES, 2022.
- Daniel de Carvalho Lopes. Os circenses e seus saberes sobre o corpo, suas artes e sua educação: encontros e desencontros históricos entre circo e ginástica. Faculdade de Educação (USP), São Paulo, 2020.
- Rodrigo Antonio Chioda. Uma aventura da alegria e do risco: narrativas de um professor de educação física sobre o ensino das atividades circenses. Doutorado em Educação Física, UNICAMP, Campinas-SP, 2018.
- Teresa Ontañón Barragan. Atividades circenses na educação física escolar. Doutorado em Educação Física - Universidade Estadual de Campinas, 2016.
- Bruno Barth Tucunduva. O ensino das atividades circenses na formação inicial em Educação Física. Doutorado em Educação Física - Universidade Estadual de Campinas, 2015.
- Rita de Cassia Fernandes Miranda. Do tecido à lona : as práticas circenses no "tear" da formação inicial em educação física. Doutorado em Educação - Universidade Estadual de Campinas, 2014. PDF
- Rodrigo Mallet Duprat. Realidades e particularidades da formação do profissional circense no Brasil : rumo a uma formação técnica e superior. Doutorado em Educação Física - Universidade Estadual de Campinas, 2014.
Mestrado
- Caroline Melo Capellato. Atividades circenses: compartilhando praticas pedagógicas no ensino extra-escolar. Dissertação (Mestrado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, Bolsa CAPES, 2020.
- Leonora Tanasovici Cardani. Compartilhando práticas pedagógicas do circo na escola. 2018. Dissertação (Mestrado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Gilson Santos Rodrigues. Pedagogia das atividades circenses na Educação Física Escolar: experiências da arte em escolas brasileiras de ensino fundamental. Dissertação (Mestrado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2018.
- Rômulo Santana Osthues. O nariz vermelho feito (de) mídia. Dissertação de Mestrado Instituto de Estudos da Linguagem IEL/LABJOR - UNICAMP, 2017.
- Teresa Ontañón Barragán. Atividades circenses na educação física escolar: equilíbrios e desequilíbrios pedagógicos. Dissertação (Mestrado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2012.
- Rafaela Guerra Segalla Alves Rodrigues. Pedagogia da Roda Ginástica (Alemã): análise de uma proposta metodológica desenvolvida no clube Bayer Leverkusen na Alemanha. 2011. Dissertação (Mestrado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2011.
- Diego Leandro Ferreira. Segurança no circo: questão de prioridade. Dissertação (Mestrado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2012.
- Rodrigo Mallet Duprat. Atividades circenses : possibilidades e perspectivas para a educação fisica escolar. Dissertação (Mestrado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2007. Repositório Unicamp.
TCCs de Especialização
- Elizangela Francisco Ferraz, Flora Sumie Takamori e outros. Abrindo as portas para as atividades circenses na Educação Física escolar: um relato de experiência. Monografia. (Aperfeiçoamento/Especialização em Pedagogia do Esporte Escolar) - Universidade Estadual de Campinas, 2007.
- Alex Rodrigues Machado. Um sistema para processos de criação e performance circense. 2015. Monografia. (Aperfeiçoamento/Especialização em Especialização Lato Sensu em atividades Acrobáticas no Circo e na Ginástica) - Pontifícia Universidade Católica do Paraná. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto.
TCCs de Graduação
- Marcio Parma. O palhaço nas aulas de Educação Física. 2007. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Danielle Lopes Tanan. Metodologia de Ensino da Ginástica Acrobática/Acrobacia Circense em Grupo. 2007. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Daniel de Carvalho Lopes. Don Ramon: vida e obra circense. 2010. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Pedro H. G. Gandia Pinheiro. Entre um lançamento e outro: análise da literatura sobre pedagogia do malabares. 2012. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Diogo Mendes Firme. Proposta pedagógica de ensino-aprendizagem do diabolô para iniciantes. 2012. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- André Souza Leite Vieira. KIMARTOP: tecnologia ao serviço da formação acrobática. 2012. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Tabata Larissa Almeida. AIRTRACK: jogos e brincadeiras para o desenvolvimento acrobático. 2012.
- Marina Real Silva. O tecido circense como pratica corporal na escola: experiências e perspectivas. 2014. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Camila Sanchez Milani. As atividades circenses na educação física escolar: representações no distrito de Barão Geraldo. 2015. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Caroline D´Avila de Almeida Leitão. O ensino do tecido circense para crianças. 2015. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Leonona Cardani. Ensino das atividades circenses na escola: a realidade de Campinas-SP. 2016. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas.
- Jessica Adriana Montanini Fernandes. Encontros circenses em são paulo: espaço público, arte e lazer em debate. Trabalho de Conclusão de Curso. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2017.
- Murilo Toledo. A acrobacia na formação do ator: o caso do Conservatório Carlos Gomes - Campinas - SP. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2017.
-
Milena Camargo Correa. Investigando a formação de professores de aéreos da Região Metropolitana de Campinas-SP. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2019 (Banca: Erika Stoppel e Leonora Cardani).
-
João Gabriel Baptistoti Nunes. Ancoragens e segurança no circo. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2019.
-
Letícia De Oliveira. O ensino do tecido aéreo para crianças - propostas de aulas. (Graduação em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2019.
-
Ellen Yukari Maruyama Tengan. BRINCANDO DE CIRCO: PROPOSTA PEDAGÓGICA PARA O ENSINO DAS ATIVIDADES CIRCENSES NA EDUCAÇÃO INFANTIL. (Graduação em Educaçao Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2022.
Pesquisas de Iniciação Científica (IC)
- Luiza G. Maioli. Transição da carreira esportiva para a artística - circo. Universidade Estadual de Campinas, Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto, (2020-2021).
- Ellen Tengan. Ensino do circo na Educação infantil. Iniciação Científica. (Graduando em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto, 2019,2020.
- João Gabriel Baptidtotti Nunes. ANÁLISE DOS SISTEMAS DE ANCORAGENS E DOS PROCESSOS DE INSTALAÇÃO DE APARELHOS AÉREOS CIRCENSES. 2019. Iniciação Científica. (Graduando em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto.
- Leonora Tanasovici Cardani. Ensino das atividades circenses na escola: a realidade de Campinas-SP. 2015. Iniciação Científica. (Graduando em Educaçao Física) - Universidade Estadual de Campinas, Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto.
- Daniela Bento Soares. Tecido Circense. 2009. Iniciação Científica. (Graduando em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto.
- Danilo Aparecido Morales. Roda Alemã: pedagoia da iniciação. 2009. Iniciação Científica. (Graduando em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto.
- Pedro Henrique Godoy Pinheiro. Pedagogia das atividades circenses: jogos de malabares na educação física escolar. 2008. Iniciação Científica. (Graduando em Educaçao Física) - Universidade Estadual de Campinas, Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto.
- Danilo Aparecido Morales. A RELAÇÃO DAS ATIVIDADES/PRÁTICAS CIRCENSES NA FEF/UNICAMP E NA ESCOLA GYMNASTIKHØJSKOLE DE OLLERUP (DINAMARCA). 2007. Iniciação Científica. (Graduando em Educaçao Física) - Universidade Estadual de Campinas. Orientador: Marco Antonio Coelho Bortoleto.
Verbetes
- BORTOLETO, M. A. C. . Atividades circenses (p. 60-64). Dicionário Crítico de Educação Física – 3ª Edição Revisada e Ampliada, 2014.

Vídeos
-
Participação de Marco Bortoleto e Carol Melo na LIVE: O Circo como potência Marvel de Alta Tecnologia Humana - Canal da Palhaça Rubra - Projeto Cathum, março , 2023.
-
Curso EAD de Circo Social - VÍDEO-AULA 01: Pedagogia das acrobacias. Jan. 2023;
-
Curso EAD de Circo Social - VÍDEO-AULA 02: Construção artesanal de equipamentos circenses. Jan. 2023;
-
Curso EAD de Circo Social - VÍDEO-AULA 03: Pedagogia da manipulação de objetos. Fev. 2023;
-
Curso EAD de Circo Social - VÍDEO-AULA 04: Pedagogia dos Aéreos. Fev. 2023;
-
Fórum Permanente CIRCO SOCIAL: Arte, engajamento e transformação comunitária - UNICAMP, nov. 2022. Video completo.
-
Daniel Lopes e Marcio Parma. Vídeo tutorial: Construção de malabares passo a passo. PROAC C (Governo SP), 2022.
-
Seminário SEGURANÇA NO ESPAÇO DE ATUAÇÃO - Normas Regulamentadoras do Ministério do Trabalho integra o 1º CICLO DE CAPACITAÇÃO TÉCNICA DAS ARTES DO NÚCLEO CENOTÉCNICO DO VALE DO SINOS e é uma das atividades propostas no “PRO-JE-TAN-DO: AÇÕES CONTINUADAS DE IMPLEMENTAÇÃO DO NCVS” – projeto com realização da Secretaria Municipal da Cultura de Novo Hamburgo e Núcleo Cenotécnico do Vale do Sinos, gestão cultural da Imago Produtora e financiamento do Funcultura - Fundo Municipal de Cultura de Novo Hamburgo.- RS, maio de 2022.
-
Em 2022 o pesquisador Marco Bortoleto começou a divulgar as 4 partes da VIDEO-AULA de Pedagogia da Perna de Pau desenvolvida e premiada pelo Edital FUNARTE Arte em toda parte 2020. Assistam! Parte 1 - Parte 2 - Parte 3 - Parte 4.
-
Circonferência #03: MULTIPLICIDADE CIRCENSE NO BRASIL: século XIX e XX, 2021.
-
Em 2021 o Grupo CIRCUS em parceria com a Escola Castanheiras, lançou uma série de vídeos pedagógicos denominada "Ensinando circo - mini-oficinas pedagógicas. Episódio 1: Diabolô (novembro, 2021); Episódio 2: Manipulação de Aros (Dez., 2021); Episódio 3: Tranca (Janeiro, 2022); Episódio 4: Rola-rola (Fevereiro, 2022); Episódio 5: Parada de mãos (Março, 2022); Episódio 6: Construção artesanal de material circense: 7. Devil Stick - Flower (Maio, 2022); 8. Jogos circenses (Agosto, 2022); 9. Tecido (outubro, 2022); 10. Lira (novembro, 2022); Outros episódios estarão disponíveis todo dia 5 do mês; Coleção registrada na Câmara Brasileira de Livros: 0x2d2a157d4f4e123f664878001ea985ab8f60d54ce87d02070b56a05c6610630c
-
Mesa 4 - Cultura Corporal: Ginástica, Circo e Dança - Congresso FEFISO (Sorocaba-sp). Participação do doutorando Gilson Santos Rodrigues com uma fala sobre “Atividades circenses na Educação Física escolar: potências, atos e relatos”. Participação de Daniel de Carvalho Lopes .
-
8a edição da série especial Reinventando o Circo, realizada pela Cia Corpo na Contramão, recebe o pesquisador Daniel de Carvalho Lopes, para debater sobre "Os Encontros e Desencontros entre o Circo e a Gymnastica". 2021.
-
Congresso Abrace 2021 - apresentação Rodrigo Mallet: A integração da tecnologia na formação corporal no circo.
-
Mesa Redonda realizada pela FE-USP e o Coletivo CIRCUSP: Erminia Silva e Marco Bortoleto, com mediação de Maria Carolina Oliveira, falam sobre "Circo e Extensão Universitária" - 22 de outubro de 2021;
- Mesa Redonda sobre "O ensino do circo no ensino médio" - realizada por Marco Bortoleto no curso de extensão da Univ. Estadual de Roraima (UERR) - outubro 2021;
- Circo RS Entrevista - série de programas no canal do youtube com várias participações do CIRCUS - assista aqui;
- Mesa Redonda - Circo Basileu França (Goiânia) - Formação Profissionalizante em Circo, set. 2021;
- KIMARTOP - Dispositivo de treinamento acrobático (2021) - sem áudio - Português - Espanhol - Inglês;
- Festival Mundial do Circo 2021: Diálogos - participação CIRCUS em 3 mesas. Formação - Corpos - Crise ENCLO;
- Palestra Marco Bortoleto sobre "Segurança no Circo" no programa de formação da APAECE (Ceará), junho, 2021;
- CIRCUS-UNICAMP (2020) - Canal Youtube
- Rodrigo Mallet - Prêmio Funarte RESPIRARTE 2020 - As voltas que a vida dá
- Performances IV Seminário Internacional de Circo, dez. 2018: Lira -
- II Festival de Aéreos 2017 (completo) - Resumo
- Mesa redonda "CIRCO: TRADIÇÃO, RUPTURA E TRADIÇÃO DA RUPTURA" - VI Simpósio Internacional Reflexões Cênicas / IA - UNICAMP, 2017
- Rádio e TV UNICAMP (RTV) Entrevista ao Palhaço italiano LERIS COLOMBAIONI - visita na FEF-UNICAMP, dez, 2016
- Conexão Cultural - Unicamp - Espetáculo Fragmentos da Cia Giramundos, 2016.
- Curso Roda Alemã - FEF, 2016 com ex-campeão mundial (Alemanha)
- Rádio e TV UNICAMP (RTV) Reportagem sobre Seminário de Circo Social, maio 2015 - versão youtube
- Documentário Circo Social (com participação do CIRCUS) 2015
- Festival Internacional SESC Circo 2015 - Mesa redonda sobre Circo no Brasil
- III Seminário Circo Social - UNICAMP/CIRCUS 2015 Parte 1 - Parte 2
- Festival Palhaçada - Goiânia - 2010 - Entrevista
- Seminário de Pesquisa em Artes - UFPA 2013
- Seminário Palhaçada - Goiânia 2012
- Programa TV Mais Cidadão, 2012, entrevista a Marco Bortoleto
- Artista Residente - Programa Registro Geral - TV Unicamp 2014 / Rodrigo Matheus
- Portal - Unicamp Pesquisa - Tem diploma no Circo - Rodrigo Mallet Duprat 2014
- III SPAC - São Luiz MA - Marco Bortoleto entrevista, 2014.
- Entrevista Marco Bortoleto na IV Mostra Paulista de Artes Circenses, 2010
- PEDAGÓGICOS: como parte da celebração dos 15 anos de atividades o Grupo de Pesquisa em Circo (CIRCUS) da FEF-Unicamp, lançou em 2020 uma série de vídeos didáticos, buscando compartilhar parte do conhecimento produzido nesse período. Assim no Youtube (detalhes abaixo):
- Video 0 - Introdução (apresentação) do CIRCUS;
- Video 1 - Manipulação de Objetos, esse episódio aborda o ensino das Caixas ("cigar box").
- Video 2: Manipulação de Objetos (artesanal): brincando com bastões ("devil stick")
- Video 3: Tecnologia & Circo: Dispositivo para armazenamento e transporte de objetos malabarísticos. Lançado em março de 2021 no Canal Malabarize-se do Youtube.

Podcast
- Radio Unicamp - Programa Oxigênio PODECAST: Circo e Escola, 2017 - Marco e Erminia Silva
- SESC - Podcast - Circo em Transe. Ep 8. O espetáculo não para. 2019 Youtube
- Hablemos de Circo - Circo en Brasil. Capítulo 6, 2020. Spotify - Marco Bortoleto
- Cia Catavento - Circo é esporte? 2020. Spotify - Marco Bortoleto
- Hablemos de Circo - La crisis de la escuela nacionalde circo. Março, 2021. Youtube - Spotify - Apple Podcast - Marco Bortoleto
- SESC Jundiaí: E o Circo, o que é - Episódio 1, 2021, com Erminía Silva.
PODCASTS - CANAL PODE-CIRCUS do Spotity - Escute e conheça melhor nossa produção acadêmica
1a. TEMPORADA (2020)
- Episódio 1: DUPRAT, Rodrigo Mallet e BORTOLETO, Marco A. C. (2007). Educação Física escolar: pedagogia e didática das atividades circenses. Revista CBCE , vol 29, janeiro 2007. POD-CAST fev. 2020
- Episódio 2: BORTOLETO, Marco A. C. e CARVALHO, Gustavo Arruda. Reflexões sobre o circo e a educação física. Revista Corpoconsciência, Santo André, n. 11, janeiro, 2003. POD-CAST jan. 2020 - Spotify Episódio 2
- Episódio 3: O circo : sua arte e seus saberes : o circo no Brasil do final do seculo XIX a meados do XX. Nesse episódio do PodeCircus, um pouco sobre o trabalho de nossa querida Erminia Silva.
- Episódio 4: CIRCO E A INOVAÇÃO CURRICULAR NA FORMAÇÃO DE PROFESSORES DE EDUCAÇÃO FÍSICA NO BRASIL. Dessa vez, Bruno Tucunduva, vem falar um pouco do artigo "O circo e a inocação curricular na formação de professores de educação física no brasil" Publicado na revista Movimento. TUCUNDUVA, Bruno Barth Pinto; BORTOLETO, Marco Antonio Coelho. O CIRCO E A INOVAÇÃO CURRICULAR NA FORMAÇÃO DE PROFESSORES DE EDUCAÇÃO FÍSICA NO BRASIL. Movimento (ESEFID/UFRGS), Porto Alegre, p. e25055, out. 2019.
- Episódio 5: O circo : sua arte e seus saberes. Nesse episódio do PodeCircus, um pouco sobre o trabalho de nossa querida Erminia Silva.
- Episódio 6: Atividades Circenses: compartilhando práticas pedagógicas no ensino extracurricular da escola básica. Hoje falaremos de um trabalho que está fresquinho, o mestrado recém defendido da nossa querida Caroline Capellato Melo, intitulado "Atividades Circenses: compartilhando práticas pedagógicas no ensino extracurricular da escola básica ". MELO, C. C. Atividades circenses: compartilhando práticas pedagógicas no ensino extracurricular da escola básica. Dissertação (mestrado). Faculdade de Educação Física. Universidade Estadual de Campinas. Campinas, 2020.
- Episódio 7: EDUCAÇÃO FÍSICA E ATIVIDADES CIRCENSES: “O ESTADO DA ARTE". Nesse episodio vamos falar sobre um artigo que foi um ponto de partida para o desenvolvimento de várias das pesquisas do grupo, "Educação física e atividades circenses: "o estado da arte". Uma revisão da literatura existente até aquele momento sobre o ensino de circo na educação física. Nossos autores são os pesquisadores Teresa Ontañón, Rodrigo Duprat, Marco A. Bortoleto. ONTAÑÓN, Teresa; DUPRAT, Rodrigo; BORTOLETO, Marco A.. EDUCAÇÃO FÍSICA E ATIVIDADES CIRCENSES: “O ESTADO DA ARTE”. Movimento (ESEFID/UFRGS), Porto Alegre, p. 149-168, abr. 2012
- Episódio 8: Saltimbancos contemporâneos – seu aprendizado, suas escolhas e expectativas. Nossa próxima autora é a Lua Barreto falando sobre seu mestrado, que resultou na publicação de um livro, "Saltimbancos contemporâneos – seu aprendizado, suas escolhas e expectativas." Barreto, Lua – Saltimbancos contemporâneos – seu aprendizado, suas escolhas e expectativas. Goiânia: Editora Espaço Acadêmico, 2018.
- Episódio 9: Invertendo a lógica: crianças ensinando circo para adultos – todos aprendendo. Melo, C. C., Santos Rodrigues, G., Cardani, L. T., Lua Barreto, M., & Bortoleto, M. A. C. (2020). Invertendo a lógica: crianças ensinando circo para adultos – todos aprendendo. Educación Física Y Deporte, 38(2).
- Episódio 10: Atividades Circenses: notas sobre a pedagogia da educação corporal e estética. Mais um artigo do nosso querido Coordenador, Marco Bortoleto. "ATIVIDADES CIRCENSES: NOTAS SOBRE A PEDAGOGIA DA EDUCAÇÃO CORPORAL E ESTÉTICA". BORTOLETO, Marco Antonio Coelho. ATIVIDADES CIRCENSES: NOTAS SOBRE A PEDAGOGIA DA EDUCAÇÃO CORPORAL E ESTÉTICA. Cadernos de formação RBCE. v. 2, n. 2, 2011.
- Episódio 11: Circo Coragem: O jogo como estratégia de ensino das atividades circenses. Nesse episódio falaremos um pouco sobre o artigo dos pesquisadores Gilson Santos Rodrigues, Elaine Prodócimo, Teresa Ontañón, com o artigo "Circo Coragem: O jogo como estratégia de ensino das atividades circenses".
- Episódio 12: Por entre as brechas dos muros da universidade: O circo como componente curricular na formação inicial em Educação Física. Hoje falaremos do texto "Por entre as brechas dos muros da universidade: O circo como componente curricular na formação inicial em Educação Física" escrito por Rita de Cassia Fernandes Mirandai e Eliana Ayoub.
- Episódio 13: Hoje recebemos o Pesquisador e Palhaço Romulo Santana Osthues. Ele vem falar um pouco de sua pesquisa atual a partir do artigo "O panelaço é uma palhaçada? Cenas prototípicas de um sujeito em protesto carnavalizando o político". Aproveite para ler o artigo e refletir sobre o assunto. OSTHUES, R. S. O panelaço é uma palhaçada? Cenas prototípicas de um sujeito em protesto carnavalizando o político. In: IV Conferência Internacional Greves e Conflitos Sociais, 2018, São Paulo. GT01. Os protestos contra a crise econômica, política e ideológica, 2018.
- Episódio 14: Nesse episódio falamos um pouco sobre um dos livros do grupo Circus Jogando como Circo. BORTOLETO, M. A. C., PINHEIRO, P. H. G. G e PRODOCIMO, E. Jogando com o circo. Jundiaí – SP: Editora Fontoura, janeiro de 2011.
- Episódio 15: Mais um trabalho do nosso pesquisador Romulo Osthues. Dessa vez falando sobre seu mestrado "Um nariz vermelho feito (de) mídia". Mestrado em Divulgação Científica e Cultural. Universidade Estadual de Campinas, UNICAMP, Brasil. Título: Um nariz vermelho feito (de) mídia. Ano de Obtenção: 2017. Autor: OSTHUES, R. S. Orientadora: Cristiane Pereira Dias.
- Episódio 16: Nesse episódio recebemos a artista e pesquisadora Leonora Cardani para falar um pouco do artigo "Atividades Circenses na Escola: a prática dos professores da rede municipal de Campinas”. Referência: CARDANI, LT; ONTAÑÓN, TB; SANTOS GR; BORTOLETO, MAC. Atividades circenses na escola: a prática dos professores da rede municipal de Campinas-SP. R. bras. Ci. e Mov 017;25(4):128-140.
- Episódio 17: Rômulo Osthues nos traz mais um artigo "Parou a palhaçada! A polícia entra em cena: corpo, prisão, silenciamento". Falando um pouco mais sobre o palhaço de rua e suas relações com o espaço público. Confere a seguir. OSTHUES, R. S. Parou a palhaçada! A polícia entra em cena: corpo, prisão, silenciamento. In: IV Seminário Internacional (SINEL) e V Seminário Nacional em Estudos da Linguagem (SNEL), 2019, Cascavel. ANAIS DO SEMINÁRIO DE ESTUDOS DA LINGUAGEM. Cascavel: Unioeste, 2019. v. 5. https://midas.unioeste.br/sgev/eventos/SISNEL/anais
- Episódio 18: Erminia Silva expõe seu artigo “O novo está em outro lugar”. In Palco Giratório, 2011: Rede Sesc de Difusão e Intercâmbio das Artes Cênicas. Rio de Janeiro; SESC, Departamento Nacional, 2011, pp. 12-21, 108p.
- Episódio 19: Hoje é dia de falar um pouco sobre o mestrado do nosso querido Rodrigo Mallet Duprat. "Atividades Circenses: possibilidades e perspectivas para a educação física escolar". DUPRAT, R. M. Atividades Circenses: possibilidades e perspectivas para a educação física escolar. 2007. Dissertação de Mestrado. Mestrado em Educação Física e Sociedade – Universidade Estadual de Campinas. Faculdade de Educação Física, Campinas, 2007.
- Episódio 20: Rita de Cassia Fernandes Miranda fala sobre o texto "O circo na formação inicial em educação física: um relato autoetnográfico" MIRANDA, R. C. F; BORTOLETO, M. A. C. 20: O circo na formação inicial em educação física: um relato autoetnográfico. Rev. Bras. Ciênc. Esporte vol.40 no.1 Porto Alegre Jan./Mar. 2018.
- Episódio 21: Rodrigo Mallet Duprat fala sobre o artigo "O corpo na formação dos circenses.". DUPRAT, R. M.; BORTOLETO, M. A. C. O corpo na formação dos circenses. ILINX – Revista do LUME, v.8, 2015.
- Episódio 22: Rogério Zaim de Melo da Universidade Federal do Mato Grosso do Sul comenta o artigo "A influência das atividades circenses na formação de professores de educação física: um estudo a partir de projetos de extensão". DE MELO, Rogério Zaim; RIZZO, Deyvid Tenner Souza; GOLIN, Carlo Henrique. A influência das atividades circenses na formação de professores de educação física: um estudo a partir de projetos de extensão. Revista Cocar, v. 13, n. 27, p. 1064-1079, 2019.
- Episódio 23: Leonora Cardani apresenta sua dissertação de mestrado intitulada "Compartilhando práticas pedagógicas do circo na escola", defendida na FEF-Unicamp em 2018.
- Episódio 24: Marco Bortoleto, coordenador do CIRCUS, apresenta o livro infantil "O Circo Chegou", publicado originalmente em 2008 e posteriormente traduzido para muitos idiomas e também com versão AUDIOLIVRO;
- Episódio 25: Daniel Lopes discute o artigo escrito em conjunto com Erminia Silva intitulado "Trajetórias Circenses: A produção da linguagem circense por membros da família Chiarini na América Latina nos anos de 1829 a 1840". Referência: LOPES, Daniel de Carvalho; SILVA, Erminia. Trajetórias Circenses: A produção da linguagem circense por membros da família Chiarini na América Latina nos anos de 1829 a 1840, Revista Ensaio Geral/edição especial, Belém, v.3, n. 3, p. 43-64, 2014.
- Episódio 26: Daniel Lopes volta para falar de um artigo derivado de sua tese de doutorado, intitulado "Entre o pódio e o picadeiro: o sportsman circense Zeca Floriano". LOPES, Daniel de Carvalho; EHRENBERG, Mônica Caldas. Entre o pódio e o picadeiro: o sportsman circense Zeca Floriano. In: Revista História da Educação: Rio Grande do SUl: vol. 24, p.01-29, 2020, ISSN: 2236-3459.
- Episódio 27: Atividades Circenses: Notas sobre a pedagogia da educação corporal e estética. BORTOLETO, Marco Antonio Coelho. Atividades circenses: notas sobre a pedagogia da educação corporal e estética. Cadernos de formação rbce, v. 2, n. 2, 2011.
- Episódio 28: Pedagogia das atividades circenses na Educação Física Escolar: experiências da arte em escolas brasileiras de ensino fundamental. RODRIGUES, Gilson Santos. Pedagogia das atividades circenses na Educação Física Escolar: experiências da arte em escolas brasileiras de ensino fundamental. Dissertação (Mestrado em Educação Física) - Universidade Estadual de Campinas, 2018.
- Episódio 29: A formação do artista circense goiano: olhares e deslocamentos entre o Circo Basileu França e o Circo Laheto. Leles, Marilia Teodoro de – A formação do artista circense goiano: olhares e deslocamentos entre o Circo Basileu França e o Circo Laheto. Goiânia: Dissertação de Mestrado, apresentado ao Programa de Pós-Graduação Interdisciplinar em Performances Culturais da Faculdade de Ciências Sociais da Universidade Federal de Goiás, como requisito para a obtenção do título de Mestre em Performances Culturais, 2018.
- Episódio 30: A contemporaneidade da produção do Circo Chiarini no Brasil de 1869 a 1872. LOPES, Daniel de Carvalho. A contemporaneidade da produção do Circo Chiarini no Brasil de 1869 a 1872. 2015. Dissertação (Mestrado em Artes Cênicas) – Programa de Pós-Graduação em Artes, Instituto de Artes, Universidade Estadual Paulista “Júlio d Mesquita Filho”, São Paulo, 2015.
- Episódio 31: A Extensão universitária e as atividades circenses: notas sobre um encontro formativo. RODRIGUES, Gilson Santos et al. A extensão universitária e as atividades circenses: notas sobre um encontro formativo. Revista Brasileira de Ciência e Movimento, v. 28, n. 2, 2020.
- Episódio 32: Corpo e arte: uma proposta pedagógica na Educação Física a partir da bola de equilíbrio circense. Ontañón Barragán, T., de Carvalho Lopes, D., Santos Rodrigues, G., Tanasovici Cardani, L., & Coelho Bortoleto, M. (2019). Corpo e arte: uma proposta pedagógica na Educação Física a partir da bola de equilíbrio circense. Educación Física Y Ciencia, 21(2), e076.
- Episódio 33: Circos e palhaços no Rio de Janeiro: Império. LOPES, Daniel de Carvalho; SILVA, Erminia. Circos e palhaços no Rio de Janeiro: Império. Rio de Janeiro: Grupo Off-Sina, 2015.
- Episódio 34: Os circenses e seus saberes sobre o corpo, suas artes e sua educação: encontros e desencontros históricos entre circo e ginástica. LOPES, Daniel de Carvalho. Os circenses e seus saberes sobre o corpo, suas artes e sua educação: encontros e desencontros históricos entre circo e ginástica. 2020. 193 f. Tese (Doutorado) - Faculdade de Educação, Universidade de São Paulo, São Paulo, 2020.
- Episódio 35: Navegando no rio dos sonhos: quando o barco vira um circo. Zaim-de-Melo, Rogério; Tiaen, Marcos Sérgio; Godoy, Luis Bruno de; Costa, Ana Carolina Pontes; Sambugari, Márcia Regina do Nascimento – “Navegando no rio dos sonhos: quando o barco vira um circo”. IN: O Circo: Ontem e hoje. Cadernos do GIPE CIT. Salvador BA: ano 25, n. 44, 2020.1, pp. 186-202.
- Episódio 36: O prof. Marco Bortoleto fala sobre o capítulo de livro: BORTOLETO, M. A. C. Jóvenes latinos y Circo. In: Carles Feixa Pampols (dir.), Laura Porzio & Calorina Recio (coords.). (Org.). Jóvenes latinos en Barcelona: espacio público y cultura urbana. 1ed.Barcelona: Editorial Anthropos, 2006, v. 1, p. 267-274..
- Episódio 37: Rita de Cássia Fernandes (UFU) fala sobre: Ecos do circo social em Uberlândia/MG. Referência: OLIVEIRA ALVES SOUSA, J.; FERNANDES MIRANDA, R. DE C.; ONTAÑÓN BARRAGÁN, T. Ecos do circo social em Uberlândia/MG: a visão dos educadores. Linhas Críticas, v. 26, p. 1-18, 18 set. 2020.
- Episódio 38: LOPES, Daniel de Carvalho; SILVA, Erminia. “CIRCO: percursos de uma arte em transformação contínua”. IN: O Circo: Ontem e hoje. Cadernos do GIPE CIT. Salvador BA: ano 25, n. 44, 2020.1, pp. 86-100.
- Episódio 39: Lua Barreto fala sobre o capítulo do livro "Urbano Palco: Estudos de performances urbanas" intitulado "A expressão do artista de rua através das imagens no 10º encontro Goiano de malabares e circo."
- Episódio 40: SILVA, Rafael Resende Marques da. Développement d’une pédagogie du jeu clownesque: um parcours entre Brésil et Europe. 2019, 352 f. Tese (Doutorado em Artes e estudos teatrais) – Art et historie de l’art. Université Paul-Valéry Montpellier 3, França, 2019
- Episódio 41: ZAIM-DE-MELO, Rogério. GODOY, Luís Bruno de. BRACCIALLI, Felipe. Quando o nariz vermelho se encontra com a educação Física: potencialidades do palhaço como conteúdo na escola. Motrivivência, (Florianópolis), v. 32, n. 63, p. 01-20, julho/dezembro, 2020. Universidade Federal de Santa Catarina.
- Episódio 42: FERNANDES, Jéssica Adriana Montanini; RIBEIRO, Olívia Cristina Ferreira; BORTOLETO, Marco Antonio Coelho. Encontros circenses no Brasil: espaço público, arte e lazer. Revista Brasileira de Estudos do Lazer, Belo Horizonte, v. 2, n. 7, p. 43-63, maio/ago. 2020.
- Episódio 43: OSTHUES, R. S. “Você é um palhaço, mesmo” – A designação de uma palavra e seu funcionamento como insulto. Revista de Estudos da Linguagem, v. 28, p. 1581-1601, 2020.
- Episódio 44: Braccialli, Felipe (UNICAMP / CIRCUS); Fernandes, Jéssica Adriana Montanini (CIRCUS) – “O circo chegou na ADACAMP: relato de experiência da utilização de atividades circenses para o desenvolvimento de autistas”. IN: VI Congresso Internacional – Educação Inclusiva: Olhares pelo Caminho. Santarém/Portugal: Livro de Atas do VI Congresso Internacional da Pró-inclusão: Associação Nacional de Docentes de Educação Especial – “EDUCAÇÃO INCLUSIVA: OLHARES PELO CAMINHO”. Parte II – Textos Completos, de 24 a 26.10.2019, pp. 82-89.
- Episódio 45: Marco Bortoleto para falar sobre o livro "Introdução a pedagogia das atividades circenses VOLUME 1" publicado em 2008.
2a. TEMPORADA (2021)
- Episódio 46 - Dado Guerra fala sobre o Circo da Alegria e o Festival de Circo Social de Toleto-PR, ambos referências relevantes para o circo brasileiro.
- Episódio 47: Richard Riguetti conversa sobre a Escola Livre de Palhaços - Rio de Janeiro - Eslipa
- Episódio 48: Sergio Oliveira relata detalehs da Escola Londrinense de Circo - Londrina - PR
- Episódio 49: Adriano Muniz nos apresenta o projeto Pombas Urbanas - São Paulo.
- Episódio 50: Fátima Pontes revela a incrível jornada da Escola Pernambucana de Circo (EPC) de Recife - PE.
- Episódio 51: Ésio Magalhães relata a trajetória do Barracão Teatro - Campinas - SP
- Episódio 52: Lua Barreto e Thaísa Santoth falam da Cia Corpo na Contramão - Goiânia - GO
- Episódio 53: Rodrigo Mallet Duprat e a A Escola do Futuro em Artes Basileu França - GO
- Episódio 54: Mauro Guimarães fala sobre o Circo no Mato (Campo Grande - MS)
- Episódio 55: Maria Clara Lemos dos Santos fala do Grupo de Pesquisa Circo no Teatro Universitário da UFMG.
- Episódio 56: Ana Elvira Wuo apresenta oo projeto dos "Palhaços Visitadores".
- Episódio 57: Poema Mühlenberg, diretamente de Brasília para o Brasil e o mundo, apresenta a Cia Nós no Bambu (site)
- Episódio 58: Erminia Silva e Daniel Lopes falam do incrível trabalho que fizeram no desenvolvimento da Ocupação de Bejamim de Oliveira realizada pela Fundação Itaú Cultural (2021-22).
3a. TEMPORADA (2023) - Palhaçaria no Brasil
- Episódio 59: Felipe Braccialli - A arte de formar palhaços e palhaças no Brasil.
- Episódio 60: Rafael Barreiros - Dom Gentileza (Pernambuco)
- Episódio 61: Lu Lopes - Palhaça Rubra (São Paulo)
- Episódio 62: Luciana Viacava - a Palhaça Lola (
- em breve novos episódios.